Cannibalize - “món quà” cho người kinh doanh chuỗi

Đó là khi doanh thu cửa hàng này ăn vào doanh thu cửa hàng khác, sản phẩm mới ra đời làm cho các sản phẩm hiện hữu của công ty bị ảnh hưởng hay trở nên èo uột. Nói chung, miếng bánh thị trường không lớn thêm chút nào mà chỉ có thêm miệng ăn, tự mình hại mình.

Tôi nghe đến chữ này lần đầu tiên từ một đàn anh trong giới quản trị kinh doanh, khi đó Phở 24 mới có khoảng hơn 20 cửa hàng trong thành phố, khu vực trung tâm quận 1, gần như đi đâu cũng đụng một tiệm. Về nhà tra từ điển chữ “cannibalize” mới giật mình, vì ý nghĩa của nó như đánh trúng vào tim đen của mình, trúng điều mà mình đang lo.

Không lo sao được khi lúc đó, thời điểm 2007, kinh tế Việt Nam đã có dấu hiệu chựng lại sau mấy năm phát triển nóng. Qua năm 2008 mọi thứ đột ngột đảo lộn, cỗ xe kinh tế Việt Nam đang phi nước đại đột nhiên thắng gấp. Chủ trương về kinh tế của Chính phủ cũng có khác, ưu tiên dồn hết cho việc kiềm chế lạm phát, chứ không phải phát triển nóng nữa. Do đó các chính sách về tín dụng, lãi suất cơ bản ngân hàng của Nhà nước đều hướng về chủ trương đó.

Bức tranh kinh tế lúc đó: Trái cây chín rụng mà không có người mua vì tín dụng đã trở nên quá hà khắc, cá ba sa rớt giá, lúa bội thu nhưng ứ đọng, các công trình xây dựng bị “trùm mền”. Các tiệm Phở 24 đang đông nghẹt tự nhiên vắng hẳn vì ai cũng đang thắt lưng buộc bụng. Chữ “cannibalize” lúc đó với tôi như một con khủng long chứ không còn là một con chữ bình thường.

Chúng tôi đã phải lần lượt đóng bớt khá nhiều cửa hàng vì “miếng bánh” (nhu cầu) đã tự bị thu nhỏ lại, chưa kể các đối thủ cạnh tranh cũng vừa bắt đầu đánh giáp lá cà sau mấy năm nghiên cứu thị trường và sản phẩm.

Đó là bài học xương máu về chữ “cannibalize” mà tôi muốn chia sẻ với các bạn trẻ đi sau. Nhất là ý tưởng “mở chuỗi”, hình như nó đã trở thành khá thời thượng trong suy nghĩ của những nhà khởi nghiệp. Có người còn coi nó như thước đo của sự thành công.
Lời khuyên của tôi dành cho các bạn trẻ là thành công không nhất thiết là phải mở chuỗi, và khi có mở chuỗi thì cũng đừng hấp tấp chạy theo số lượng, đừng dao to búa lớn. Và phải luôn nhớ đến chữ “cannibalize” mỗi lần muốn tung ra một sản phẩm mới, một cửa hàng mới trong hệ thống.

Phải nhìn bàn cờ kinh doanh của mình từ xa, như một bức tranh rộng lớn chứ không để bị cuốn hút vào sự hào nhoáng của những sản phẩm mới hay những cửa hàng mới mở. Mở thêm một cửa hàng mới mà doanh thu của các cửa hàng cũ bị suy giảm là có vấn đề, cho dù doanh thu cửa hàng mới có cao bao nhiêu đi chăng nữa. Bức tranh tổng thể mới quan trọng. Thông điệp thị trường mới quan trọng.

Ngay cả khi thị trường chưa bão hòa cũng phải tiên liệu trước các tình huống xấu có thể xảy ra để tránh tình trạng “bão hòa đột xuất” khiến mình phải quay ra “ăn” chính mình.
Trở lại chữ “cannibalize”, ông anh bạn doanh nhân ngày nào nói cho tôi biết lúc tôi đã mở ra khá nhiều cửa hàng rồi. Hơi trễ, nhưng biết còn hơn không. Còn bây giờ, nếu các bạn chưa mở hay mở chưa nhiều, thì hãy xem cái chữ này như một món quà mà tôi tặng các bạn. Vì nó sẽ giúp các bạn tránh được lỗi mà chỉ có người đi qua rồi mà thấy thật thấm thía.

(*) Tác giả làNhà sáng lập Phở 24

(Nội dung này đã được đăng trong Group FB Quản trị và Khởi nghiệp, do Doanh Nhân Sài Gòn Online biên tập lại)